مقدمه

شرکت‌های تعاونی یکی از انواع شرکت‌های تجاری هستند که با اهداف متفاوتی نسبت به سایر شرکت‌ها تأسیس می‌شوند. در حالی که شرکت‌های سهامی عام، سهامی خاص، نسبی و غیره عمدتاً با هدف کسب سود و افزایش سرمایه شکل می‌گیرند، شرکت‌های تعاونی بیشتر بر اساس همکاری و تشریک مساعی اعضا با هدف بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی آن‌ها تشکیل می‌گردند. هدف اصلی شرکت‌های تعاونی، کمک به تامین نیازهای اعضا و ارتقاء رفاه اقتصادی آن‌هاست و سود مادی در آن‌ها هدف فرعی محسوب می‌شود.

شرکت‌های تعاونی معمولاً در شرایط اقتصادی دشوار و آشفته که تورم و گرانی قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد، تشکیل می‌شوند تا با همبستگی و همکاری، خدمات و امکانات رفاهی مناسبی را به اقشار کم درآمد ارائه دهند. برای مثال، تعاونی‌های کشاورزی به منظور تأمین بذر مرغوب و سموم برای کشاورزان یا تعاونی‌های مسکن که برای اقشار کم درآمد خانه تهیه می‌کنند، از انواع این شرکت‌ها هستند.

تعریف شرکت تعاونی

شرکت تعاونی، شرکتی است متشکل از اشخاص حقیقی که به منظور انجام فعالیت‌های مربوط به تولید و توزیع، در جهت بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی اعضا، بر اساس قانون بخش تعاونی تشکیل می‌شود. نکته مهم این است که در شرکت‌های تعاونی فقط اشخاص حقیقی (افراد انسانی) می‌توانند عضو شوند و در آنها حق رای به میزان سرمایه بستگی ندارد، بلکه هر عضو صرف نظر از میزان سهم، حق یک رای در مجامع عمومی دارد که به آن «اصل هر عضو یک رای» گفته می‌شود.

مطالعه بیشتر : مشاوره ثبت شرکت و مراحل تاسیس آن

مراحل و روش ثبت شرکت تعاونی

۱. تشکیل هیأت موسس

اولین گام برای تأسیس یک شرکت تعاونی، تشکیل هیأت موسس است. تعداد اعضای هیأت موسس به صورت قانونی مشخص نشده، اما نباید کمتر از سه نفر باشد. اعضای هیأت موسس باید آشنایی کافی با قوانین و مقررات تعاونی‌ها داشته و در صورت نیاز در کلاس‌های آموزشی که معمولاً توسط اداره کل تعاون استان برگزار می‌شود، شرکت کنند.

هر یک از اعضای هیأت موسس باید مدارکی مانند فتوکپی شناسنامه و مدارک تحصیلی، فتوکپی کارت پایان خدمت یا معافیت و گواهی عدم سوءپیشینه را به اداره تعاون ارائه کنند. کارکنان رسمی یا پیمانی دولت در دو مورد اخیر ممکن است با ارائه مدارک کارگزینی از این الزام معاف شوند.

۲. تهیه طرح توجیهی

هیأت موسس موظف است طرحی تحت عنوان «طرح توجیهی» یا «طرح پیشنهادی» تهیه کند که ضرورت تشکیل تعاونی را شرح دهد. این طرح باید موارد زیر را به تفصیل بیان کند:

• تناسب اهداف تعاونی با برنامه‌ها و سیاست‌های مصوب دولت.

• تعداد و مشخصات داوطلبان عضویت، همراه با سوابق و مهارت‌های مرتبط آنها.

• مبلغ لازم‌التادیه (مبلغی که هر عضو برای خرید سهم باید پرداخت کند) که نباید کمتر از یک سوم قیمت اسمی سهم باشد.

• میزان و نحوه سرمایه‌گذاری و مشارکت احتمالی دستگاه‌های دولتی یا عمومی در صورت وجود.

همچنین باید توجه داشت که تعاونی‌های تولیدی یا توزیعی علاوه بر مجوز تشکیل، برای انجام فعالیت‌های خود به مجوزهای لازم از مراجع ذی‌ربط نیز نیاز دارند.

۳. درخواست موافقت تشکیل تعاونی

هیأت موسس باید فرم درخواست تشکیل تعاونی را که از سوی اداره تعاون تهیه شده، تکمیل و همراه طرح توجیهی به اداره تعاون ارائه دهد. در این مرحله، نماینده تام‌الاختیار هیأت موسس معرفی شده و درخواست برای اخذ موافقت تشکیل شرکت تعاونی تسلیم می‌شود.

۴. اقدامات وزارت تعاون

پس از دریافت درخواست و مدارک هیأت موسس، وزارت تعاون آنها را بررسی کرده و در صورت پذیرش، موافقتنامه تشکیل تعاونی را صادر می‌کند. همچنین نمونه اساسنامه و فرم‌های مربوطه به نماینده هیأت موسس تحویل داده می‌شود تا مراحل بعدی انجام گیرد.

مطالعه بیشتر : ثبت شرکت در تهران؛ راهی مطمئن برای آغاز رسمی کسب‌وکار

۵. اقدامات هیأت موسس پس از دریافت موافقتنامه

هیأت موسس باید ظرف دو ماه پس از صدور موافقتنامه، مقدمات تشکیل تعاونی و برگزاری اولین مجمع عمومی عادی را فراهم کند. این اقدامات عبارتند از:

• دریافت مجوز فعالیت از مراجع ذی‌ربط به نام اعضای هیأت موسس تعاونی در شرف تأسیس، در صورت نیاز.

• تکمیل و تدوین اساسنامه بر اساس نمونه ارائه شده و ارائه آن به اولین مجمع عمومی عادی برای تصویب.

• افتتاح حساب بانکی به نام تعاونی در شرف تأسیس برای دریافت مبالغ لازم‌التادیه از اعضا.

• دعوت از داوطلبان واجد شرایط برای عضویت در شرکت.

• دعوت از کارشناسان رسمی جهت ارزیابی آورده‌های غیرنقدی داوطلبان عضویت.

• انتشار آگهی دعوت برای اولین مجمع عمومی عادی.

• ثبت‌نام داوطلبان نامزدی هیأت مدیره و سمت بازرسی.

• ارسال یک نسخه از آگهی دعوت به اداره تعاون و درخواست معرفی ناظر برای حضور در اولین مجمع عمومی عادی.

• تهیه و تنظیم اوراق خرید سهام که داوطلبان هنگام عضویت آن را تکمیل و امضا می‌کنند.

• فراهم آوردن مکان و امکانات مناسب برای برگزاری اولین مجمع عمومی عادی.

لازم است هیأت موسس، پیش از برگزاری مجمع، اساسنامه آماده شده را به داوطلبان واجد شرایط معرفی کرده و جلساتی برای بحث و تبادل نظر درباره اساسنامه برگزار نماید.

۶. تشکیل اولین مجمع عمومی عادی

در اولین مجمع عمومی عادی:

• اساسنامه شرکت تعاونی تصویب می‌شود.

• اولین هیأت مدیره و بازرس یا بازرسان انتخاب می‌گردند.

• سایر امور مندرج در دستور جلسه مورد بحث و تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد.

پس از برگزاری این جلسه، وظایف هیأت موسس پایان می‌یابد.

۷. اقدامات هیأت مدیره پس از اولین مجمع عمومی عادی

اولین هیأت مدیره موظف است:

• تشکیل جلسه برای تعیین رئیس، نایب رئیس، منشی و مدیرعامل.

• تعیین اعضایی که حق امضای اسناد رسمی و تعهدآور بانکی دارند.

• اعطای وکالت به مدیرعامل یا یکی از اعضا برای انجام امور ثبت شرکت.

هیأت مدیره باید ظرف یک ماه از تاریخ اولین مجمع عمومی عادی، اقدامات لازم برای ثبت شرکت تعاونی را انجام دهد.

ثبت شرکت تعاونی

۱. اقدام برای ثبت

طبق قانون، ثبت شرکت تعاونی الزامی است و هیأت مدیره باید ظرف یک ماه پس از اولین مجمع عمومی عادی برای ثبت تعاونی اقدام کند.

۲. دریافت مجوز ثبت

اداره کل تعاون پس از بررسی، مجوز ثبت تعاونی را صادر می‌کند. این مجوز یکی از مدارک ضروری جهت ارائه به مرجع ثبت شرکت‌ها محسوب می‌شود.

مطالعه بیشتر : هزینه ثبت برند در سال ۱۴۰۴

۳. مرجع ثبت

در تهران، اداره کل ثبت شرکت‌ها و در شهرستان‌ها، اداره ثبت واقع در مرکز اصلی تعاونی، مرجع ثبت شرکت‌های تعاونی است.

هرگونه تغییر در اساسنامه، اعضای هیأت مدیره، بازرس‌ها، مدیرعامل یا سرمایه تعاونی باید به مرجع ثبت اعلام شود.

۴. مدارک لازم برای ثبت و اخذ مجوز ثبت

مدارک زیر باید توسط هیأت مدیره همراه با درخواست ثبت به اداره تعاون تحویل شود:

• اساسنامه مصوب شرکت

• دعوتنامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی

• صورتجلسه اولین مجمع عمومی عادی شامل تصویب اساسنامه و انتخاب اعضای هیأت مدیره و بازرس‌ها

• رسید پرداخت وجوه لازم‌التادیه سرمایه تعاونی طبق اساسنامه

• مدارک مربوط به ارزیابی و تسلیم سرمایه غیرنقدی

• فهرست اسامی و مشخصات داوطلبان تأسیس تعاونی

• فهرست اسامی حاضران در اولین مجمع عمومی عادی به همراه امضا

• فهرست اعضای هیأت مدیره و بازرس‌ها و مدیرعامل به همراه امضا و مشخصات کامل

• قبولی کتبی اعضای هیأت مدیره و بازرس‌ها

• صورتجلسه اولین جلسه هیأت مدیره شامل تعیین رئیس، نایب رئیس، منشی و مدیرعامل و صاحبان حق امضا

۵. اقدامات اداره تعاون و اداره ثبت شرکت‌ها

اداره تعاون مدارک و درخواست ثبت را به مرجع ثبت شرکت‌ها ارسال می‌کند. پس از ثبت تعاونی، موضوع از طریق درج آگهی در روزنامه رسمی به اطلاع عموم می‌رسد و نسخه‌ای از آگهی ثبت و اساسنامه مهر شده به اداره تعاون ارسال می‌گردد.

شایان ذکر است شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی از پرداخت حق‌الثبت و نصف تعرفه آگهی ثبت در روزنامه رسمی معاف هستند.

اخذ پروانه تأسیس

هیأت مدیره پس از ثبت تعاونی باید از اداره تعاون، پروانه تأسیس دریافت کند. پروانه تأسیس مجوز قانونی آغاز فعالیت شرکت تعاونی است.

مدارک مورد نیاز برای اخذ پروانه عبارتند از:

• فتوکپی مدارک ثبت تعاونی که از مرجع ثبت دریافت شده است.

• نسخه‌ای از روزنامه رسمی که آگهی تشکیل شرکت در آن درج شده.

• تقاضانامه رسمی جهت اخذ پروانه تأسیس که به اداره تعاون ارائه می‌شود.

مطالعه بیشتر : ثبت شرکت: صفر تا صد فرایند قانونی

نکات پایانی

• شرکت‌های تعاونی از نظر هدف و روش فعالیت تفاوت‌های اساسی با سایر انواع شرکت‌ها دارند و بر همکاری اعضا تاکید دارند.

• رعایت دقیق مراحل و ارائه مدارک کامل، کلید موفقیت در ثبت شرکت تعاونی است.

• توجه به اینکه عضویت در شرکت تعاونی فقط برای اشخاص حقیقی امکان‌پذیر است و هر عضو حق رای مساوی دارد، اهمیت زیادی دارد.

• پس از ثبت و اخذ پروانه تأسیس، شرکت تعاونی می‌تواند به فعالیت اقتصادی و خدماتی خود بپردازد و به اهداف اجتماعی و اقتصادی مد نظر دست یابد.